سِتاره یا اَختَر یک شیء آسمانی درخشان و گویوار (تقریباً کروی) است که از پلاسما تشکیل شده و انسجام خود را توسط نیروی گرانش خود حفظ میکند. نزدیکترین ستاره به زمین خورشید و پس از آن پروکسیما قنطورس است. ستارگانِ قابل دیدن در شب از روی زمین، بهدلیل فاصلهٔ بسیار دورشان، به شکل نقاطی ثابت (گاهی چشمکزن) و روشن دیده میشوند. در طول تاریخ، گروههای ستارههای برجستهتر، بهنام صورتها و صورتوارههای فلکی، گروهبندی شده و روشنترین ستارگان نیز نامگذاری شدهاند.
یک ستاره حداقل در بخشی از عمر خود، بهدلیل همجوشی هستهای هیدروژن به هلیم در مرکز آن، میدرخشد. انرژی ایجاد شده از بخش درونی ستاره میگذرد و به فضای بیرونی اطراف تابیده میشود. وقتی ذخیرهٔ هیدروژن در هستهٔ یک ستاره رو به اتمام میرود، تقریباً تمام عناصر طبیعی سنگینتر از هلیم از طریق هستهزایی، یا در برخی از ستارگان از طریق هستهزایی ابرنواختری در هنگام انفجار آنها پدید میآیند. ستاره در اواخر عمر خود ممکن است شامل ماده تباهیده نیز باشد. ماده تباهیده مادهای است که چگالی آن به طرز غیرمعمولی زیاد است، به گونهای که عامل اصلی فشار آن را میتوان به اصل طرد پاولی نسبت داد. فشار حفظ شده توسط بدنه یک جسم تباهیده را فشار تبهگنی مینامند و از آنجا ناشی میشود که بنا بر اصل طرد پاولی ذرات تشکیل دهنده نمیتوانند وضعیتهای کوانتومی یکسانی را اشغال کنند.اخترشناسان با بررسی حرکت ستارهها در فضا، درخشندگی آنها و طیفسنجی نجومی میتوانند جرم، سن، فلزینگی (ترکیب شیمیایی ستاره) و سایر ویژگیهای ستارهها را بهدستآورند. جرم کلی یک ستاره تعیینکنندهٔ مراحل تکامل و سرنوشت نهایی آن است. سایر مشخصات یک ستاره مانند قطر و دما در طول عمر ستاره متغیر هستند.
عمر یک ستاره از رمبش گرانشی یک سحابی گازی آغاز میشود که عمدتاً شامل هیدروژن به همراه هلیم و کمی از عناصر دیگر است. وقتی که چگالی هسته ستاره به اندازه کافی میرسد، هیدروژن در فرایندی پایدار توسط همجوشی هستهای به هلیم تبدیل شده و انرژی فراوانی آزاد میشود. سایر قسمتهای داخلی ستاره این انرژی را از طریق فرایندهای تابش و همرفت به بیرون انتقال میدهند. فشار داخلی ستاره از فروریختن آن براثر نیروی گرانشی خودش جلوگیری میکند. وقتی که سوخت هیدروژن ستاره به پایان میرسد، اگر جرم ستاره حداقل ۰٫۴ بار از خورشید بزرگتر باشد، منبسط شده و تبدیل به غول سرخ میگردد.
اصل حاکم بر ستارهها یکسان است: ستارهها با همجوشی اتمها در هستهٔ خود، تولید نور و گرما میکنند. این راز زندگی ستارگان است. زمانیکه به آسمان شب نگاه میکنید اجرام مختلفی را میبینید. برای مثال ممکن است ماه را ببینید. گاهی ممکن است نقاط روشنی را ببینید که مانند ستارهها چشمک نمیزنند. این نقاط روشن سیارات هستند. اگر تلسکوپ یا دوربین دو چشمی داشته باشید میتوانید برخی قمرهای سیارات را هم اطراف آنها ببینید و از حملهٔ آنها چهار قمر روشنتر سیارهٔ مشتری را هم احتمالاً بتوانید ببینید. اما در اغلب شبهای تاریک و صاف تنها ستارگان را میبینید.

تولد ستارگان در ناحیههایی از فضا که نام سحابی دارند صورت میگیرد بدین صورت که ملکولهای هیدروژن که در ناحیههای بزرگی از فضا پراکنده هستند آرام آرام به هم نزدیک میشوند و زمانی که ستاره به تعادل هیدرودینامیکی برسد پیشستاره و زمانی که بتواند همجوشی هستهای انجام دهد تا انرژی خود را آزاد کند یک ستارهٔ رشته اصلی بهشمار میآید. حداقل جرم ستاره برای سوزاندن هیدروژن ۰٫۱ جرم خورشید، سوزاندن هلیوم ۰٫۴ جرم خورشید، سوزاندن کربن ۵ برابر جرم خورشید و سوزاندن نئون نیاز به جرمی برابر ۸ جرم خورشید دارد.
رشتهٔ اصلی در ستارهشناسی، به منحنیای در نمودار هرتسپرونگ راسل که بیشتر ستارگان در آن قرار دارند، گفته میشود. رشته اصلی طبقهای از ستارگان را شامل میشود که بین درخشندگی، اندازه و دمای آنها رابطهٔ پایداری وجود دارد و یک ستاره در میانسالی به این حالت میرسد. سن کنونی خورشید ما سن میانسالی است.
به ستارگانی که در این نمودار بر روی این رشته و منحنی قرار گرفته اند ستارگان رشتهٔ اصلی یا ستارگان کوتوله گفته میشود.
Add a Comment